راهکارهاى اصلاح محله‏ هاى شهرى گتو نشین در تهران

امروزه افزایش روند شهرنشینى و تمرکز جمعیت در شهرها در تمامى کشورهاى دنیا امرى انکارناپذیر است. اما این پدیده در همه جا نتایج یکسانى به همراه نداشته است. در جوامع صنعتى، به دلیل رشد موزون اقتصادى، سیاسى و اجتماعى، از تجمع نیروهاى انسانى در شهرها به بهترین شکل و در جهت توسعه همه جانبه استفاده گردیده، در حالیکه در کشورهاى جهان سوم، به علت عدم وجود زیرساخت هاى مناسب و رشد ناهمگون، هجوم جمعیت به شهرها، معضلات و مشکلات اجتماعى فراوانى را سبب گردیده و دولت ها را با چالشى جدى و عمیق درگیر نموده است. ایجاد مساکن نابهنجار و مناطق و محلات گتو نشین در شهرهاى بزرگ و کلان شهرها در جوامع عقب نگاه داشته شده که به دلیل عدم جذب مناسب جمعیت جویاى کار و عمدتاً مهاجر روستایى به این مناطق شکل گرفته است، یکى از بزرگترین و مهمترین مسائلى است که ذهن برنامه ‏ریزان و تصمیم‏ سازان شهرى را در این گونه جوامع به خود مشغول کرده است. پدیده‏اى که تجربه نشان داده اگر به درستى و بدون مطالعه دقیق و عمیق با آن برخورد نشود، خود زمینه‏ ساز بروز نابهنجاری هاى اجتماعى فراوان دیگرى مى‏ گردد. این مقاله، کوششى در جهت شناخت پدیده جدایى گزینى فضایى - اجتماعى در محله ‏هاى شهرى (گتو نشینى) و تأثیر آن بر بافت و کالبد شهرها و در نهایت بررسى این مسأله در شهر تهران به عنوان پایتخت ایران - شهرى که هرگونه دخالت و برنامه‏ ریزى در آن به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر دیگر شهرهاى کشور اثرگذار است - و ارائه و پیشنهاد راه‏ حلهایى مناسب با فرهنگ بومى و ملى براى برخورد با این مسأله مى ‏باشد. نتایج این مطالعه نشان مى‏ دهد که سیاستهاى بى‏ توجهى و حذفى و از بین بردن محلات گتونشین نه تنها مؤثر واقع نگردیده، بلکه برعکس نتایج منفى فراوانى چون افزایش نابهنجاری ها و آسیب هاى اجتماعى به بار آورده است. ارائه تسهیلات و وضع قوانین و سیاست هاى تشویقى توسط دولت و بعبارت دیگر تغییر نگرش از بالا به پایین و ارزش قائل شدن براى این گونه محلات و ساکنان آنها سبب مى‏ گردد که گتونشینان به دست خود زمینه ارتقاء مساکن و بافتهاى سکونتی شان را فراهم کرده و یا وضعیت اقتصادى و معیشتى آنان آنچنان بهبود یابد که مساکن خودساخته را رها و جذب دیگر محلات و مناطق توسعه یافته شهرى شوند.